RUCH SCHRONISK MŁODZIEŻOWYCH NA ŚWIECIE I W POLSCE.
Idea schronisk młodzieżowych na świecie jest realizowana ponad 100 lat. Jej prekursorem był w sierpniu 1909 r. niemiecki nauczyciel Richard Schirmann, który stworzył ideę schronisk młodzieżowych. Zaowocowała ona uruchomieniem w 1912 roku pierwszego na świecie schroniska w Altenie (Altena Castle). W 1919 r. powstaje Niemieckie Stowarzyszenie Schronisk Młodzieżowych, a później w 1924 r. Stowarzyszenie Szwajcarskie i jako trzecie z kolei w roku 1926 – Stowarzyszenie Polskich Schronisk Młodzieżowych. Do 1932 r. tworzy się jeszcze 10 stowarzyszeń (Holandia, Norwegia, Dania, Anglia, Francja, Szkocja, Belgia, Irlandia, Nowa Zelandia, Północna Irlandia).W dniach 20-22 października 1932 r. zebrali się w Amsterdamie przedstawiciele 11 krajowych stowarzyszeń schronisk młodzieżowych. Józef Błoński i Mieczysław Orłowicz reprezentujący Polskę złożyli podpisy pod protokołem „Pierwszego spotkania sekretarzy krajowych stowarzyszeń schronisk młodzieżowych” 
powołującego Międzynarodową Federację Schronisk Młodzieżowych (International Youth Hostel Federation). Statut Federacji wyznaczył ścisłą współpracę międzynarodową na rzecz ruchu schronisk młodzieżowych oraz wzajemne honorowanie legitymacji stowarzyszeń krajowych. Dynamiczny rozwój schronisk młodzieżowych i zainteresowanie rządów wielu państw popieraniem tego ruchu spowodował, że MFSM stała się, po Światowej Organizacji Turystyki, drugim w świecie stowarzyszeniem turystycznym zrzeszającym obecnie 76 państw świata, w których działa 5600 schronisk młodzieżowych przyjmujących młodych turystów po najniższych cenach. Idea utworzenia sieci schronisk w Polsce, wynikła z potrzeb programu turystyczno-krajoznawczego w szkole, zrodziła się po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Myśl ta zainicjowana została przez nauczycieli Ziemi Krakowskiej i przeistoczyła się w inicjatywę budowy pierwszego w Polsce młodzieżowego domu wycieczkowego, który otworzył swoje podwoje w 1931 r. „na Oleandrach”, z 218 łóżkami. Wcześniej, bo w 1926 roku inicjatywę władz krakowskich podjęło Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego szeroko popularyzując akcję organizowania tzw. „punktów oparcia” dla wycieczek szkolnych i obozów wędrownych. Potrzeba tego ruchu w systemie wychowawczym i organizacyjnym doprowadziła do utworzenia
w 1926 roku w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego „Międzydepartamentowej Komisji do Spraw Turystyczno-Krajoznawczych” oraz Funduszu Schronisk Młodzieżowych. Komisja podjęła m.in.: budowę (wzmiankowanego wyżej) „Młodzieżowego Domu Wycieczkowego” na Oleandrach w Krakowie; budowę domów wakacyjnych i wycieczkowych oraz organizację schronisk młodzieżowych w szkołach na najważniejszych szlakach turystycznych kraju. 19 maja 1926 roku powstaje Stowarzyszenie Polskich Schronisk Młodzieżowych. W tym czasie organizowane są schroniska młodzieżowe m.in. w Augustowie, Nowej Słupi, Morgownikach, Kaliszu i Sromowcach Niżnych. Równocześnie podjęto organizację schronisk młodzieżowych sezonowych na okres ferii letnich i zimowych. Zapoczątkowana w 1926 roku akcja umożliwiła uruchomienie do końca 1931 r. 145 noclegowych obiektów stałych i sezonowych z 3488 łóżkami. W 1939 r. mieliśmy już 212 schronisk młodzieżowych z ok. 6000 łóżek
RUCH SCHRONISK MŁODZIEŻOWYCH PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
Druga Wojna Światowa i trudne lata powojenne przerwały w Polsce działalność schronisk młodzieżowych. Duże ożywienie wśród działaczy oświatowych przyniósł rok 1957, w którym został powołany w Ministerstwie Oświaty – Wydział Turystyki i Krajoznawstwa, a następnie z dniem 8.VI.1959 r. reaktywowano Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych, które wspólnie z władzami oświatowymi i dzięki pomocy finansowej Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki podjęło kontynuację idei tworzenia schronisk młodzieżowych. W pierwszym okresie powojennej działalności Towarzystwo skupiło swoje wysiłki głównie na:
– rozwoju sieci schronisk młodzieżowych z jednoczesnym podejmowaniem szerokiej akcji społecznej zmierzającej do budowy, organizowania, wyposażania i prowadzenia schronisk dla zwiększającej się stale liczby młodych turystów krajowych i zagranicznych. Dzięki pomocy PTSM znikły rozłożone na podłodze sienniki i materace, stanowiące w poprzednim okresie jedyne wyposażenie, co najmniej 25% istniejących schronisk szkolnych, a ich miejsce zajął odpowiedni sprzęt kwaterunkowy;
– przywróceniu polskiemu ruchowi schronisk młodzieżowych członkostwa w Międzynarodowej Federacji Schronisk Młodzieżowych, dzięki czemu nasze schroniska stały się miejscem przyjaznych spotkań młodzieży różnych narodowości, a młodzieżowe schroniska za granicą stanęły otworem dla młodych Polaków, ponieważ legitymacje członkowskie każdego krajowego stowarzyszenia schronisk młodzieżowych są honorowane we wszystkich państwach należących do Międzynarodowej Federacji Członkostwo w MFSM przywrócono polskiemu ruchowi schronisk młodzieżowych w roku 1960, jako jedynemu wówczas reprezentantowi z obozu komunistycznego.
Obecnie główne – przewidziane statutem – kierunki pracy Towarzystwa to przede wszystkim podnoszenie standardu obiektów i wyposażenia oraz rozszerzanie usług schronisk młodzieżowych (szkolnych i PTSM), udział w procesie edukacyjnym polskiej szkoły, a także propagowanie i organizowanie turystyki służącej zapoznawaniu młodzieży z historią, przyrodą oraz dorobkiem kulturalnym i gospodarczym ojczystego kraju. Zadania te realizowane są przez organizowanie tzw. obozowych tras typowych PTSM dla 14, 10 i 7- dniowych obozów wędrownych, kolonii, obozów rowerowych a także wycieczkowych tras dla szkolnych wycieczek wieloprzedmiotowych oraz krajoznawczych wycieczek sobotnio-niedzielnych dla młodzieży. Warto podkreślić, że pod względem liczby schronisk młodzieżowych Polska zajmuje II miejsce w świecie. Schroniska młodzieżowe działają w 76 państwach świata. W 1965 r. Organizowanie tras typowych PTSM dla obozów wędrownych powiązanych z siecią schronisk młodzieżowych stwarza dla organizatorów wypoczynku ogromne ułatwienie organizacyjne i programowe oraz okazję dla praktycznego szkolenia i doskonalenia młodzieży w turystyce kwalifikowanej. Na uwagę zasługuje fakt, iż tego typu turystyka szkolna jest nie tylko wartościową, ale jednocześnie najtańszą formą wakacyjnego wypoczynku młodzieży. Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych jest znaczącym organizatorem imprez turystycznych dla dzieci i młodzieży szkolnej. Na szczeblu centralnym organizuje od 1965 r. Ogólnopolski Zlot Młodzieży PTSM. Ważnego znaczenia nabierają również inne trzy centralne Zloty PTSM. Ogólnopolski Zlot Historyczny PTSM „Stąd Nasz Ród” w Gnieźnie, Ogólnopolski Rajd Grunwaldzki w Krakowie oraz Ogólnopolskie Współzawodnictwa Schronisk Młodzieżowych. Obecnie do PTSM należały ponad 50 000 członków Towarzystwa. Poza przynależnością do PTSM na zasadach indywidualnych należy odnotować działających w Polsce 27 Oddziałów PTSM, 443 Koła PTSM, głównie w szkołach, internatach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych, ale także na uczelniach i zakładach pracy, 252 Szkolne Schroniska Młodzieżowe, 5 Schronisk Młodzieżowych PTSM oraz 50 „Tras Typowych” dla obozów wędrownych, kolonii, obozów rowerowych, wycieczek szkolnych, rajdów i zlotów. Powinnością statutową PTSM jest tworzenie i organizowanie Szkolnych Schronisk Młodzieżowych oraz upowszechnianie krajoznawstwa i turystyki szkolnej na bazie schronisk jako najtańszej i najbardziej wartościowej wśród młodzieży formy wypoczynku. Pod Honorowym Patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Pana Andrzeja Dudy w dniach 16 – 18 września 2016 roku w Krakowie odbyły się uroczyste obchody Jubileuszy 90-lecia Ruchu Schronisk Młodzieżowych w Polsce oraz 85-lecia Schroniska Młodzieżowego PTSM „OLEANDRY” w Krakowie. W jubileuszu uczestniczyło 160 działaczy PTSM z całej Polski. Uroczystościom przewodniczył Prezes Zarządu Głównego PTSM Pan Henryk Gołębiewski oraz dwaj wiceprezesi Pan Marian Dzimira i Waldemar Domarańczyk. Jubileusz zakończył się wspólnym zdjęciem na schodach Schroniska Młodzieżowego PTSM „OLEANDRY” w Krakowie na wzór zdjęcia sprzed 85 lat.
Rok 1931
Rok 2016
Marian Dzimira
Wiceprezes Zarządu Głównego PTSM w Warszawie
Przewodniczący Komisji Schronisk Młodzieżowych